Een rivierlandschap?
Een rivierlandschap omvat veel meer dan de rivier en haar oevers. Het is een voortdurend veranderd systeem van fauna en flora, van oevers en meanders, oude rivierbeddingen en aangrenzende gronden die door een rivier of stroom worden beïnvloed. Het is ook niet louter natuurlijk. Doorheen de geschiedenis stond de mens voortdurend in interactie met waterlopen en hun omliggende gronden. Via de aanleg van polders, dijken, sluizen, ... drukten gemeenschappen bijvoorbeeld hun stempel op het landschap. Maar omgekeerd zorgden natuurlijke processen zoals erosie en getijdenwerking ook voor aanpassingen in transportmethodes, landbouw, ruimtelijke ordening ... Rivierlandschappen zijn met andere woorden het resultaat van eeuwenlange, complexe wisselwerkingen.
Wie een inzicht wil krijgen in actuele thema's als waterbeheer, natuurherstel, klimaatverandering, ... en een antwoord wil bieden op de vraagstukken die ermee gepaard gaan, begint dus best bij het begrijpen van deze wisselwerkingen. Waar en waarom deden overstromingen zich bijvoorbeeld vroeger voor? En hoe gingen gemeenschappen daarmee om? Welke fauna en flora waren in rivierlandschappen te vinden? En waarom zijn deze al dan niet verdwenen?
Wisselwerkingen uit het verleden kunnen inzichten en inspiratie bieden. Maar daarvoor zijn bronnen, data en onderzoek nodig. Daarom wordt eerst en vooral ingezet op instrumenten die rivierlandschappen over een langere termijn kunnen helpen beschrijven en onderzoeken.
De Scheldevallei
De focus van het project ligt op de Scheldevallei. Dit rivierenlandschap tussen Gent en Antwerpen omvat naast de benedenloop van de Schelde ook een deel van de Dender, de Durme en de Rupel.
Deze focus is ingegeven door het unieke karakter van de Scheldevallei. De getijdenwerking zorgde/zorgt voor de vorming van specifieke ecosystemen. Door het verhogen en verlagen van het waterpeil onder invloed van de Noordzee komen sommige gronden periodiek onder water te staan. Dit gaat gepaard met de afzetting van sedimenten. Door de combinatie van zoet water uit het binnenland en zout water uit de Noordzee vormt zich een voedingsbodem voor fauna en flora die elders niet of minder te vinden zijn.
Ten tweede is de Schelde(vallei) al eeuwenlang een belangrijke transportader en een centrum van bewoning. Doorheen de tijd hebben verschillende samenlevingen hun stempel gedrukt op het landschap en heeft de interactie met het landschap mee de samenlevingen gevormd. Deze voortdurende wisselwerking maakt van de Scheldevallei een interessant en betekenisvol onderzoeksgebied voor uiteenlopende disciplines en een ideale casus om een onderzoeksinfrastructuur vorm te geven.